Орталық Азия елдері президенттерінің ресми суреттердегі келбетін жұрт жиі талқылайды және ол президенттер қатысқан шараларға бола емес, басқадай мағынасы бар.
Әлгі суреттер үнемі дерлік мұқият өңдеуден өтеді: онда бейнеленген тұлғаның әжімін "тегістеп", шашын бояп, тісін жарқыратып ағартады, кейде президенттің бойын "өсіріп", жүзін жымитып, езуіне күлкі "жапсырып" қояды. Кейде ондай өңделген суреттегі бейне көзге оғаштау көрінгенде президенттер әлеуметтік желілердегі мысқыл мен мемге азық болады.
Түрікменстан: жүзін жымиту – басты міндет
Қай кезде де президент киелі тұлға ретінде дәріптелетін Түрікменстанда олардың фотосы аса мұқият түрде өңделеді.
Бұрынғы президент Ғұрбанқұлы Бердымұхамедовтің (қазір билік оның ұлы Сердарға өткен) суреттегі бейнесін үнемі әжімдерін тегістеп, шашын бояп қояды.
– Кремль не Ақорда фотографтарының суреттерімен салыстырғанда, Бердімұхамедовтің шынайы бейнесінде терісі қартая бастағаны анық көрінеді. Әсіресе мойын тұсы, тамағы сондай. Түрікмен цензорлары соның бәрін мұқият ағартып, тегістеп шығады. Жасандылығы білініп, фотошоппен өңделгені менмұндалап көзге түседі, – дейді Turkmen.news тәуелсіз басылымының бас редакторы Руслан Мятиев.
Ал Бердімұхамедовтің ұлы әрі президент билігін мұраға алған Сердардың суреттерін өңдегенде кейде дене мүшесін тұтас ауыстырып жіберуі де мүмкін.
Мысалы, Татарстан басшысы Рустам Миннихановпен түскен бір фотода президенттің жүзі суықтау көрінгендіктен, оның басын басқа суреттегі "жылышырайлы" келбетіне ауыстырып қойғаны бар.
Сердар Бердымұхамедовтің пулындағы фотографтар президенттің суреттерін ресми кездесу өтіп жатқан шақта еш қымсынбай өзгертіп, өңдей беретіні белгілі болған.
Азаттықтың Қырғыз қызметінің тілшісі Токтосун Шамбетов бірде сондай әрекеттің куәсі болғанын айтып берді.
– Дәл алдымда түрікмен журналистері я операторлары бір сағаттай суретті өңдеп отырды. Басты "кесіп" алып, оның орнына жүзі жымиғанын салды. Кейде бойы сәйкес келмей қалса, басқа суреттен алып, "жапсырып" қойды, – деді ол.
Журналист әрі Орталық Азия бойынша сарапшы Брюс Панниердің айтуынша, мұндай әрекеттің оғаш шыққан кезі де аз болмаған.
– Мәселен, үлкен Бердімұхамедов кей суреттерде саусақсыз қалған кездер болған, – дейді Панниер.
Өзбекстан: бойын "ұзарту"
Өзбекстанның бірінші президенті Ислам Каримовтің де суреттері жиі өңделетін. Оның бет-жүзін "тегістеумен" шектелмей, бойын да "созатын". Каримовтің нақты бойы шамамен 170 см болса да, өңделген суреттерде кейде 20 сантиметрдей "ұзартып" жіберетін.
Бұған оның Украинаның сол кездегі президенті Виктор Януковичпен бірге түскен суреті айқын мысал болады. Ресми суретте Каримов бойы 190 см Януковичпен иық теңестіре тұрғандай көрінеді, ал өңделмеген фотода айырмашылық бірден білінеді.
Өзбекстанның қазіргі президенті, 68 жастағы Шавкат Мирзияевтің суреттері де өңдеуден кенде емес, бірақ өзгелерге қарағанда оны "аздап" өңдейтіні білінеді.
Әйткенмен халықаралық агенттіктер еш өңдеусіз жариялайтын фотоларымен салыстырсақ, мемлекеттік дереккөздердегі суреттерде оның бейнесін жеңіл-желпі "сылап-сипап" қойғаны байқалады.
Қазақстан: қолдан жасарту
Қазақстан президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың ресми фотоларын да әлгіндей өңдеудің жарқын мысалы деуге болады. Суретті өңдеушілер 72 жастағы басшының келбетін жасартып көрсетуді мақсат еткендей: бет-жүзін әжім қалдырмай тегістеп, тістерін әдеттен тыс ағартып жіберген.
Бұрын суреттерді қолдан өңдесе, қазір бұл іске жасанды интеллектіні қолданады: алгоритм тек президенттің емес, қасындағы адамдардың бет-әлпетін де қоса "тегістеп" жібереді.
Мысалы, Қытайда түскен бір суретте Қазақстан басшысының да, оның жанында тұрған оқушы балалардың да беті бірдей жылтыратып қойған.
Орталық Азия елдері басшыларының суретін бұлайша жиі өңдеуге не себеп, мұның сыры неде? Сарапшы Панниердің пікірінше, шынайы, табиғи келбетті қолдан өзгерту пропагандалық мақсат көздейді.
– Негізінен бұл белгілі бір мақсатпен өзін дәріптеу тәсілі дер едім. Президенттер өзін әлі жас, күш-қайраты мол, ел басқаруға толық қабілетті етіп көрсетуге тырысады, – дейді Панниер.
Қырғызстан: президент селфиі
Көршілерінен ерекшелігі – Қырғызстан президенті Садыр Жапаровтың суреттері барынша табиғи болып көрінеді. Оның фотолары өзгерген кездер сирек, кейде оның баспасөз қызметі смартфонға түсірілген фотоларды да жариялай береді.
Журналист Токтосун Шамбетовтің айтуынша, Қырғызстанда президенттің сәтсіз шыққан суретін жасыруға "әзірге" әдеттенбеген.
– Президенттің суреті онша болмай шықса, оны бас салып өңдеу әдеті жоқ әзірге. Мемлекет жетекшілерінің өздері де әлеуметтік желіні белсенді қолданады, селфи жасайды, тіпті онысы сәтсіз шықса да жасырмайды, – дейді Шамбетов.
Тәжікстан: қаз-қалпында
Тәжікстанды 30 жылдан астам уақыт басқарып отырған президент Эмомали Рахмонның баспасөз қызметі басшының фотоларын өңдеуге әуес емес. Кейде сурет айқын түсірілмеген болса да, өңдеп-өңделгені жоқтың қасы деуге болады.
Ресми суреттерде Рахмон мен өзге саясаткерлер қаз-қалпында көрінеді – мұндай суреттер көрші елдердің "жылтыр" фотоархивіне ешқашан енбес еді.
Панниердің пікірінше, бұл тәжік президентінің имиджіне шынымен әсер етеді.
– Көбіне Рахмон шау тартқан, ашушаң болып көрінеді. Сондықтан оның денсаулығы нашар екен деген әңгіме айтылып отырғаны да түсінікті, – дейді сарапшы Тәжікстанда билікті мұрагерлік жолмен – Рахмоннан ұлы Рустам Эмомалиге өткізуге дайындық жүріп жатқаны жайлы ақпаратты меңзеп.
